Edebi Türler (Yazı Türleri) Konu Anlatım

A. Olay Yazıları

Bir olayın, yer ve zaman belirtilerek, kahramanların çevresinde kurgulanmasına olay yazıları denir.  Olay yazılarında genellikle öyküleyici anlatım tekniğini kullanılır. Özellikle romanlarda betimleyici anlatıma da sık sık başvurulur.

1. Masal

Gerçek dışı (olağanüstü) olaylarla süslü, gerçek dışı kişilerin başından geçen, zaman ve mekân kavramları belli olmayan yazılara masal denir.

Masallar tekerlemelerle başlar, eğitici ve öğreticidir. Evrensel konular işlenir ve sonunda iyiler ödüllendirilirken kötüler cezalandırılır.

2. Fabl (Öykünce)

İnsan dışındaki canlı ve cansız varlıklara insan özelliği verilerek başlarından geçen olayların insanlara ibret verecek şekilde anlatıldığı kısa yazılara fabl denir.

Kahramanları genellikle hayvanlar, bazen bitkilerdir.

3. Hikâye (Öykü)

Gerçek ya da gerçeğe yakın olayları yer, zaman ve kişi belirterek anlatan yazılara öykü denir.

Hikâyeler dar bir zaman dilimini kapsar ve karakter sayısı romana göre daha azdır. Hikâyede bir olay anlatır.

4. Roman

İnsanların başlarından geçen veya geçebilecek olan olayları yer, zaman, kişi bildirerek anlatan geniş kapsamlı yazılara roman denir.

Romanlar geniş bir zaman dilimini kapsar ve karakter sayısı oldukça fazladır. Romanda olaylar zinciri anlatılır.

5. Destan

Bir milletin kahramanlık olaylarını, olağanüstü maceralarını uzun ve şiir biçiminde anlatan eserlere destan denir. Destanlarda anlatılan hikâyenin benzerini başka bir yerde bulmak kabil değildir.

Olağanüstü olaylar ve kahramanlar vardır. Destan kahramanları yarı tanrısal nitelikler taşıyan han, hakan ve kağan gibi kişilerdir.

6. Efsane (Söylence)

Gerçekten olmuş gibi kuşaktan kuşağa aktarılan, bazen olağanüstü olayların anlatıldığı, kahramanca işler yapmış kişilerle ilgili eserlere efsane denir.

Efsaneler düzyazı biçiminde yazılır ve aynı konuyu işleyen farklı efsanelere rastlanabilir.

7. Tiyatro

Sahnede oynanmak, canlandırmak üzere yazılan; dram, komedi, trajedi gibi türleri olan metinlere tiyatro denir.

8. Anı (Hatıra)

Bir kimsenin yaşadığı veya karşılaştığı olaylar ile tanıdığı kişileri, gördüklerine ve bilgisine dayanarak anlattığı yazılara anı denir.

Yazar, yaşadığı ve tanık olduğu olayları kendi bakış açısından yazar.

9. Günlük (Günce)

Günü gününe tutulan, üzerine tarihler atılan, günlük hayattan kesitler sunan yazılara günlük denir.

10. Gezi Yazısı (Seyahatname)

Yazarın yurt içinde ve dışında gerçekleştirdiği gezileri, gördüğü yerleri okuyucuya bilgi vermek amacıyla anlattığı yazılara gezi yazısı denir.

11. Biyografi (Yaşam Öyküsü)

Kendi alanında tanınmış, insanlığa hizmeti olan kişilerin hayatlarının anlatıldığı yazılara biyografi denir.

Önemli şahısların hayatı başkası tarafından anlatılır. Üçüncü kişinin ağzıyla anlatılır.

12. Otobiyografi (Öz Yaşam Öyküsü)

Bir kimsenin kendi hayatını yazdığı yazılara denir. Birinci kişi ağzıyla anlatılır.

B. Düşünce Yazıları

1. Deneme

Hayat, ölüm, aşk, gurbet, sanat, felsefe, din, ahlak, siyaset vb. gibi kişiyi veya toplumu ilgilendiren herhangi bir konuda yazarın kesin hükümlere varmadan, kişisel görüş ve düşüncelerini anlattığı orta uzunluktaki yazılara deneme denir.

Yazarın anlattıklarını kanıtlama kaygısı yoktur. Anlatılanlar kesin bir sonuca bağlanmaz.

2. Makale

Herhangi bir konuda bilgi vermek, bir konuya açıklık getirmek, bir konuyu bilimsel veriler ışığında savunmak ya da kanıtlamak için kaleme alınan gazete ve dergi yazılarına makale denir.

3. Eleştiri (Tenkit)

Bir sanatçıyı ya da sanat eserini iyice tanıyıp inceledikten sonra iyi veya kötü yanlarını, değerlerini ortaya koymak için yazılan yazılara eleştiri denir.

Amaç, bir sanatçıyı veya sanat eserini tanıtmaktır, bu yüzden değerlendirme yazılarıdır.

4. Fıkra (Köşe Yazısı)

Bir yazarın, herhangi bir konu üzerinde, kişisel anlayış, görüş ve düşüncelerini güzel bir üslupla, hiçbir kanıtlama gereği duymadan anlattığı gazete yazılarına fıkra denir.

5. Söyleşi (Sohbet)

Yazarın, gündelik olaylarla ilgili düşüncelerini, okuyucu ile karşı karşıya oturup konuşuyormuş gibi içten bir hava içinde yazdığı gazete yazılarına sohbet denir.

6. Röportaj

Tanınmış bir kimseyi, yeri veya kuruluşu geniş okuyucu kitlelerine tanıtmak için yazılan, genellikle soru cevap şeklinde olan gazete ve dergi yazılarıdır.

7. Nutuk (Söylev)

Bir topluluğa veya kitleye belli bir düşünceyi ya da bir duyguyu aşılamak için coşkulu ve sanatlı bir dille yapılan konuşmalara nutuk denir.

https://lgsnotu.blogspot.com/