ÜNİTE 2:MİLLİ UYANIŞ :YURDUMUZUN
İŞGALİNE TEPKİLER
I.DÜNYA SAVAŞI
(1914-1918)
Üçlü İttifak (1882): Almanya,
Avusturya - Macaristan, İtalya
Üçlü İtilaf (1907): İngiltere,
Fransa, Rusya
+ 19. yüzyılın sonlarına
doğru İtalya ve Almanya'nın siyasi birliklerini kurması mevcut dünya
dengesini altüst etti.
+ İngiliz ve Fransız çıkarları Almanya ile bağdaşmadığından bu iki devlet birbirine yakınlaşmaya başlamıştır.
+ Avusturya-Macaristan İmparatorluğunun
ise Balkanlardaki çıkar çatışmaları nedeniyle Rusya ile arası açıktı. Bu nedenle Almanya'ya yakınlaştı.
+ Böylece savaş
öncesinde bloklar oluştu. Bloklar arası soğuk savaş başladı.
+ I. Dünya Savaşı,
Avrupa ve diğer kıtalarda bulunan yirminin üzerinde devletin katıldığı, o tarihe kadar dünyada eşi görülmemiş ilk büyük savaştır.
NOT:Mustafa
Kemal, 1. Dünya savaşı çıktığı sırada Sofya'da askeri ateşe olarak bulunuyordu.
Savaşta Taraflar
A- İttifak Devletleri:
1.
Almanya
2.
Avusturya-Macaristan
3. Osmanlı İmparatorluğu
4.
Bulgaristan
5.
İtalya (Bu devlet savaş başladığında tarafsızlığını ilan etmişti. 1915 yılında İtilaf Devletleri yanında savaşa
girdi.)
B—İtilaf Devletleri:
1.
İngiltere
2.
Fransa
3.
Rusya
4. İtalya
5.
Sırbistan
6.
Belçika
7.
Japonya
8.
Romanya
9. Portekiz
10.
ABD
11.
Yunanistan
12.
Brezilya
a)
Genel nedenler:
+ Fransız İhtilali’yle ortaya çıkan milliyetçilik
düşüncesinin yayılması.
+
Bağımsızlık isyanlarının artması.
+ Sanayi inkılabı ile ortaya çıkan hammadde ve sömürge arayışı.
+
Silahlanma yarışının hızlanması.
b) Özel Nedenler:
+
Fransa'nın 1871 Sedan Savaşı'nda kaybettiği
Alsace- Loren
bölgesini Almanya'dan geri almak istemesi
+ İngiltere ve Fransa'nın mevcut sömürgelerini koruma düşüncesi.
+ İngiltere ve Almanya arasındaki ekonomik rekabet.
+ Sırbistan'ın
Avusturya topraklarında hak iddia etmesi.
+ İtalya'nın yeni sömürgeler elde etme gayreti.
c) Görünürdeki Sebep:
+ Avusturya-Macaristan İmparatorluğu
veliahtının Saraybosna'yı ziyareti sırasında Sırplı bir genç
tarafından öldürülmesi.
+ Bu olay üzerine Avusturya-Macaristan İmparatorluğu
Sırbistan'a savaş açar.
Rusya Sırbistan'ın yanında yer alır.
Almanya'nın Rusya'nın
karşısında savaşa
girmesiyle İngiltere ve Fransa, Rusya tarafında savaşa
girdiler.
+ Tüm Avrupa'ya yayılan savaş
kısa sürede diğer kıtalara da sıçramıştır.
Osmanlı Devleti'nin Savaşa Katılması:
+ Osmanlı Devleti Trablusgarb ve Balkan savaşlarından yeni çıkmıştı.
+ Ordusu zayıf, donanması
yetersiz, diplomasi etkisizdi. Bunun için bir yandan askeri alanda güçlenmeye çalışırken diğer yandan da yalnızlıktan kurtulmak için girişimlerde bulunmaya başladı.
+ Osmanlı Devleti Almanya'ya güvenemediği
için itilaf devletlerine yakınlaşmaya çalışmış ancak bu devletler Osmanlı Devleti'ni yanlarına almak istememişlerdir.
Bunun üzerine Osmanlı
Devleti;
+ Almanya ve Bulgaristan'la dostluk
anlaşmaları imzaladı.
+ Osmanlı Mebuslar Meclisi'ni dağıttı.
+ Tarafsızlığını ilah etti.
+ Kapitülasyonları
tek taraflı olarak kaldırdı.
Osmanlı Devleti'nin tarafsızlığı başta Rusya olmak üzere itilaf devletlerince desteklenir. Buna karşılık Osmanlı Devleti;
+ Kapitülasyonların
kaldırılması
+ Ege adalarının geri verilmesi
+ Mısır sorununun çözülmesi gibi isteklerini itilaf
devletlerine iletti. Bu isteklerin İngiltere tarafından reddedilmesi Osmanlı Devleti'nin Almanya'ya yakınlaşmasına neden oldu.
Almanya'nın Osmanlı Devleti'ni Savaşın İçine Çekmek İstemesinin
Nedenleri
+
Avrupa’daki savaş yükünü hafifletmek.
+
Osmanlı Devleti'nin jeopolitik konumundan
yararlanmak.
+
Halifenin dini ve siyasi gücünü kullanabilmek.
+
İtilaf devletlerinin Rusya'ya ulaşmasını önlemek.
Osmanlı Devleti'nin Savaşa Girme Nedenleri
+
Kaybettiği toprakları geri alma düşüncesi.
+
Yalnızlıktan kurtulma politikası.
+
Almanya'nın savaşı kazanacağına
olan inanç.
+
Coğrafi konumu itibariyle savaş dışında kalmanın zorluğu
+
Osmanlı Devlet adamlarının Alman hayranlığı.
+
Türkçülük idealini gerçekleştirebilmek.
+
Kapitülasyonlardan kurtulmak.
Osmanlı Devleti'nin İngiltere Yanında Savaşa Girmemesinin Nedenleri
+ Daha önce itilaf devletleri yanında savaşa
girme isteğinin kabul edilmeyişi.
+ İtilaf Devletleri'nin Osmanlı sınırlarında yaşayan azınlıkları kışkırtmaları.
+ Rusya ve İngiltere'nin Osmanlı Devleti'ni parçalamaya yönelik
planlan
+ İngiltere'nin Osmanlı Devleti'ne ait parası ödenmiş iki savaş gemisine
el koyması.
Osmanlı Devleti'nin Savaşa Girmesiyle;
=> Savaş geniş bir alana yayılmıştır.
=» Savaşın süresi uzamış,
Almanya büyük ölçüde rahatlamıştır
=> Yeni cepheler açılmıştır,
+ Akdeniz'de İngilizlerin önünden kaçan iki Alman gemisi Osmanlılara sığındı.
+ Osmanlı devleti bu iki gemiyi satın alarak Yavuz ve Midilli adını verdi.
+ Karadeniz’e geçen bu gemilerin Rus limanlarını topa tutması Osmanlı Devleti'ni fiilen savaşa soktu. Osmanlı Devleti resmen 12 Kasım 1914'te savaşa dahil oldu.
CEPHELER
|
Topraklarımızda Savaştığımız
|
Topraklarımız dışında
|
|
Cepheler
|
Savaştığımız cepheler
|
|
1. Kafkas Cephesi
|
1. Makedonya
|
|
2. Çanakkale Cephesi
|
2. Galiçya
|
|
3. Kanal Cephesi
|
3. Romanya
|
|
4. Irak Cephesi
|
|
|
5. Filistin Cephesi
|
|
|
6. Hicaz-Yemen Cephesi
|
|
|
7. Suriye Cephesi
|
|
Doğu ve Kafkas Cephesi Cephenin Açılma Nedenleri;
1- İttihatçıların Anadolu'daki Türklerle Orta Asya'daki Türkleri birleştirmek
istemeleri
2-
Almanların Baku petrollerini ele geçirmek istemesi
+
Osmanlı Devleti'nin ilk taarruz cephesidir,
+ Osmanlı orduları
bu cephede Ruslara karşı savaştılar.
+ Gerekli hazırlıkların yapılmayıp tedbirlerin alınmaması nedeniyle Türk ordusu iklime mağlup olmuştur.
-> Sonuçta, Erzurum, Muş, Bitlis, Trabzon, Erzincan ve Van Rus işgaline uğradı. Çanakkale başarısından sonra Diyarbakır'a gönderilen Mustafa Kemal, burada Rus
ileri harekatının durdurulmasında
ve Muş'un kurtarılmasında etkili oldu.
+ Bu sırada doğuda Ruslardan destek alan Ermenilerin
katliama girişmesi üzerine çıkarılan 1915 Tehcir (göç) Kanunu ile Ermeniler güvenli olan yerlere göç ettirildi.
+ Rusya'da çıkan Bolşevik İhtilali Rusya'nın savaştan çekilmesine neden oldu. İmzalanan 3 Mart 1918 Brest Litowsk Antlaşması ile bu cephe kapanmıştır. Böylece bu cephe Osmanlı devleti lehine sonuçlandı. Doğu Anadolu'da birlik sağlandı.
Kanal Cephesi
+
Almanya'nın isteği ile Süveyş Kanalı'nda açılan bir cephedir.
+ Amacı İngiltere'nin Hindistan sömürge yollarıyla bağlantısını kesmektir. Bu cephede başlayan mücadeleler Temmuz 1916'de Osmanlı devleti aleyhine sonuçlandı.
Çanakkale
Cephesi
19 Şubat 1915'te başlayan Çanakkale harekatı ile itilaf devletlerinin,
+ Osmanlı Devleti'ni saf dışı bırakmak
+ Rus ordusuna gerekli askeri yardımı ve malzemeyi ulaştırmak.
+ Balkan Devletleri'ni savaşa çekmek
+ Savaşı kısa zamanda sonuçlandırmak gibi önemli amaçları vardı.
+ 18 Mart 1915 günü başlayan asıl
hücumları sonuçsuz kaldı. İtilaf donanmasını bozguna uğradı.
+ Boğazı geçemeyeceğini anlayan itilaf devletleri,
Gelibolu'ya asker çıkardılar.
+
Gelibolu'daki mücadeleler sekiz ay kadar devam etti.
+ Mustafa Kemal'in 19. Tümen Komutanı
olarak bulunduğu Türk ordusu; Conkbayırı ve Anafartalar'da zaferler kazanarak
düşman ilerleyişini durdurdu.
+ İngiliz ve Fransız güçleri 8-9 Ocak 1916'da Çanakkale'yi tamamen boşalttılar.
Sonuçları:
+ I. Dünya savaşı
uzadı.
+ Düşman Çanakkale'yi geçemedi ve Rusya'ya yardım ulaştıramadı.
+ Mustafa Kemal'in tanınmasına ve Milli Mücadele'nin lideri olmasına ortam hazırladı.
+ Savaş sırasında gizli antlaşmalar ilk kez ortaya çıktı.
+ Yarım milyona yakın
insan hayatını kaybetti.
+ Balkan devletlerinin tutumları değişmiş, Bulgaristan İttifak Devletlerinin yanında savaşa
girmiştir. (Amacı; I. Balkan savaşı sonunda kazandığı toprakları tekrar alabilmektir.)
+ İtilaf devletleri güçlerini Çanakkale'ye yığdıklarından Almanya rahatladı.
Filistin Cephesi
Osmanlı Devleti'nin kanal harekatında başarılı olamaması üzerine üstünlük İngiltere'ye geçmiş İngiltere, Araplarla işbirliği yaparak Osmanlı ordusunu Şam'a
kadar çekilmeye zorlamıştır.
Irak Cephesi
+
Bu cephe İngilizler tarafından açıldı.
+ Amaç, Kuzey yönünde ilerleyip Kafkaslardaki Rus kuvvetleriyle birleşmekti.
+ Böylece Türk kuvvetlerinin İran'a girerek Hindistan'ı tehdit etmesini önlemiş olacaktı.
+ İngiltere ayrıca
Abadan petrollerini korumak istiyordu. Kasım 1915'te Türk
kuvvetleri Kut-ül Amara'da İngilizleri yendiler.
+ Ancak sonuçta Türk ordusu başarısız oldu ve İngilizler
Bağdat'ı işgal ettiler.
Yemen - Hicaz Cephesi
+ Türk birlikleri bu cephede hem İngilizlerle hem de ayaklanan Araplarla savaşmak zorunda kalmıştır.
+ Bu cephedeki savaşlar İslam dünyasında ümmetçilik düşüncesinin sona erdiğini, yerine milliyetçiliğin güçlenmesine sebep olmuştur.
Suriye Cephesi
+
Filistin Cephesinin devamıdır.
+ Mustafa Kemal bu cephede Yedinci Ordu
Komutanı olarak bulunuyordu.
+ Mustafa Kemal, Halep'in kuzeyinde bir
savunma hattı kurarak İngiliz ve Arapların saldırılarını önledi.
Savaş Sırasındaki Önemli Gelişmeler
+ İtalya savaş
öncesi ittifak devletleri tarafında iken savaş
başlayınca tarafsızlığını ilan etmiş, İngiltere'nin bol vaatleri sonucu
Londra antlaşmasıyla (1915) itilaf devletleri yanında savaşa
katılmıştır.
İtilaf devletleri Osmanlı devletinin topraklarını paylaşmak için gizli anlaşmalar yaptılar
+ Savaşın başında ABD tarafsızlığını ilan etmiş,
Almanya ile arası açılınca itilaf devletleri yanında savaşa
girmiştir.
ABD'nin savaşa girmesiyle;
+ Savaşın gidişatı ittifak devletleri aleyhine değişti.
+ Bulgaristan savaştan çekildi.(İttifak devletleri bloğundan çekilen ilk devlettir.)
+ Savaşın ömrü kısaldı.
ABD'nin ardından Yunanistan itilaf devletleri yanında savaşa
girdi.
ð 1917'de Rusya'da Bolşevik ihtilali çıkmış ve Çarlık Rusyası yıkılmıştır.
ð + Bu sebeple ittifak
devletleri ile Brest-litowsk (3 Mart 1918)barışını yapan Rusya savaştan çekilir.
ð -» Bu antlaşma ile Osmanlı
Devleti 1878 Berlin Antlaşması ile kaybettiği
Kars, Ardahan ve Batum'u (Elviye-ı Selase) geri almıştır.
WİLSON İLKELERİ (8 Ocak 1918)
Amerika Başkanı VVilson, savaş henüz sona ermeden, barış ilkelerini açıklamıştır.
Bu ilkeler;
1.
Savaş sonunda yenen devletler yenilen
devletlerden toprak almayacak
2.
Barış antlaşmaları açık olacak, gizli antlaşmalar yapılmayacak.
3.
Devletlerarası sorunları uluslararası
platformda çözmek için uluslararası bir cemiyet kurulacak. (Milletler cemiyeti)
4. Osmanlı devleti'nde Türklerin çoğunlukta olduğu
bölgelere kesin egemenlik hakkı tanınmalıdır.
5. Silahlanma yarışına
son verilecek ve devletler birbirine garanti verecek.
6. Osmanlı topraklarında
yaşayan azınlıkların çoğunlukta oldukları yerlerde bağımsız devlet kurmalarına imkan verilecektir.
7.
Boğazlar Dünya devletlerine açık olacak.
+ Bu ilkeler başarıya ulaşamamıştır. Çünkü; İngilizler, Fransızlar ve İtalyanlar
bu ilkelerin kendi çıkarlarına ters düştüğünü anlamışlardı.
+ Bir yandan ABD'ye ters düşmemeye çalışırken bir yandan da gizli antlaşmaları uygulamaya çalıştılar.
-> İşgallerini gizleyebilmek için mandacılık rejimini ortaya attılar.
Savaşın Sona Ermesi:
+ İttifak grubu artık savaşı devam ettiremeyeceğini anlamıştı. İlk önce Bulgaristan savaştan çekildi.
+ Müttefiklerinin yenilgiyi kabul etmesi üzerine Osmanlı
Devleti, Mondros Ateşkesini (30 Ekim 1918) imzalayarak savaştan çekildi.
+ Ardından Avusturya ve son olarak da Almanya'da savaştan çekildiler.
MONDROS ATEŞKES ANTLAŞMASI (30 Ekim 1918)
+ Bulgaristan'ın savaştan çekilmesiyle ittifak devletleri arasındaki irtibat kesilmişti.
+ Bu durumda savaşa devam etmeye imkan yoktu. Zaten müttefikler de yenilmişti.
+ İşte bu ortamda Bahriye Nazırı Rauf Bey başkanlığında bir heyet İngilizlerle gerekli görüşmeler yaparak ateşkesi imzaladılar.
+ Ateşkes Limni Adası'nın Mondros Limanında yapıldı.
+
İtilaf Devletleri adına İngiliz Amirali Calthorpe yetkili idi.
Antlaşmaya göre;
1.
Boğazlar haberleşme istasyonları, demiryolları
itilaf devletleri tarafından denetim altına alınacak.
2.
İtilaf devletleri; yağ, kömür, akaryakıt
gibi maddeleri Anadolu'dan sağlayacak.
3.
Osmanlı orduları terhis edilecek, cephedeki askeri birlikler itilaf
devletlerine teslim olacak.
4.
En tehlikeli maddesi yedinci maddedir. Buna göre itilaf devletleri güvenliklerini tehdit eden bir durum ortaya çıkarsa istedikleri yerleri işgal edebileceklerdi.(Bu madde, Anadolu'yu işgallere açık
hale getirmiştir.)
5. Tehlikeli olan bir diğer madde de 24. maddedir. Buna göre; Vilayet—i
sitte'de (Erzurum, Van, Bitlis, Diyarbakır, Elazığ—Sivas-BESDEV) karışıklık çıkarsa itilaf devletleri bu yerleri de işgal edebileceklerdi.
=>Bu madde doğuda bir Ermeni devletinin kurulmasına imkan hazırlayan
özellik taşımaktadır.
YORUM:
+
Osmanlı Devleti bu antlaşma ile fiilen sona ermiştir.
+ Mondros bir ateşkesten çok antlaşma niteliği
taşımaktadır.
. (Mondros'tan hemen sonra itilaf devletleri
işgallere başladı. İngiltere Musul'u işgal ederek ilk işgali gerçekleştirdi.)
+ Bu işgallere karşı
Türk halkının ilk tepkisi bölgesel direniş
cemiyetleri etrafında toplanmak olmuştur.
+ İşgallerin resmen başlaması Kurtuluş savaşının başlamasına neden oldu.
NOT:Ateşkes Antlaşması:Barış antlaşması imzalanıncaya
kadar silahların susmasıdır. Geçici sözleşmedir. Eğer
barış sağlanamaz ise bu antlaşma bozulur ve savaş tekrar başlar.
I. DÜNYA SAVAŞI'NIN SONUÇLARI
+ Devletler arasındaki siyasi ve güç dengeleri bozuldu.
+ Yugoslavya, Polonya, Çekoslovakya, Macaristan gibi yeni devletler kuruldu.
+
Milli devletler kurulmaya başlandı.
+
Yeni rejimler ortaya çıktı.
+ Askeri teknoloji gelişti. (I. Dünya
savaşı sırasında ilk kez kimyasal silahlar,
denizaltı, uçak ve tanklar kullanılmıştır.)
+ Osmanlı Devleti Ortadoğu'daki topraklarını kaybederek (Arap dünyası) Anadolu'ya çekildi.
+
II. Dünya Savaşı'na zemin hazırladı.
Dünya barışını korumak için
Milletler Cemiyeti kuruldu.
Mondros Ateşkes Antlaşması'nın Uygulanması.
İtilaf devletleri, barış antlaşmasının imzalanmasını beklemeden, Mondros'a dayanarak
Osmanlı topraklarını işgal etmeye başladılar.
ANADOLUNUN
İŞGALİ
İngilizler Fransızlar İtalyanlar
Yunanlılar
Musul Dörtyol
Antalya İzmir
Urfa Adana Fethiye Aydın
Antep Mersin Bodrum Edirne
Maraş
Urfa Konya
Batum Antep
Samsun Maraş
Kars
Merzifon
+ İngilizler işgal
ettiği Urfa, Antep ve Maraş'ı daha sonra Fransa'ya bıraktı.
+ 13 Kasım 1918'de itilaf donanması İstanbul'a geldi.
PARİS BARIŞ KONFERANSI (18 Ocak 1919)
+ Konferansı yönlendiren devletler; Amerika, İngiltere, Fransa, Japonya ve İtalyadır.
+ Asıl amaç itilaf devletlerinin mağlup devletlerle yapacakları antlaşmaların ilkelerini belirlemektir.
+ Ancak konferansta daha çok Osmanlı
topraklarının paylaşımı görüşülmüştür.
+ Sömürge yolları üzerinde güçlü bir devlet istemeyen İngiltere, savaş sırasında İtalya'ya verilen Batı Anadolu'nun Yunanistan'a verilmesini istemiştir.
+
Böylece itilaf devletleri arasında ilk anlaşmazlıklar başlamıştır.
+
Konferansta; Milletler Cemiyeti'nin kurulması kararlaştırılmıştır.
+ Milletler Cemiyeti'nin kuruluş amacı dünya barışını sağlayabilmek ve insanlığın bir daha Birinci Dünya Savaşı
gibi felaketlere sürüklenmesini önlemekti.
(Türkiye bu cemiyete 1932 yılında üye oldu.)
I. DÜNYA SAVAŞI SONUNDA İMZALANAN BARIŞ ANTLAŞMALARI:
a) Versay Antlaşması (28 Haziran 1919):
+
İtilaf devletleri ile Almanya arasında imzalanmıştır.
+ Almanya'ya askeri ve ekonomik kısıtlamalar getirildi.
+ Bu antlaşma ile Almanya, Avrupadaki topraklarının bir kısmıyla bütün sömürgelerini kaybetmiştir.
+ Alsace-Loren bölgesi Fransa'ya bırakıldı.
+ Bu durum Almanya'da rejim değişmesine, silahlanmanın başlamasına ve II. Dünya savaşına
zemin hazırlamıştır.
b) Saint Germain Antlaşması (10 Eylül 1919): İtilâf devletleri ile Avusturya arasında imzalandı.
Bu antlaşma ile Avusturya-Macaristan imparatorluğu parçalanmış Avusturya bir cumhuriyet haline getirilmiştir.
c)
Triyanon Antlaşması (6 Haziran 1920): İtilaf devletleri ile Macaristan arasında imzalanmıştır.
d) Nöyyi Antlaşması (27 Kasım 1919):
Bulgaristan'ın Ege Denizi ile olan bağlantısı kesildi. Balkan Savaşları sırasında elde ettiği toprakları
kaybetti.
e) Sevr Antlaşması (10 Ağustos 1920):
İtilaf devletleri Osmanlı devleti ile yapacakları antlaşmanın esaslarını San Remo Görüşmesi ile belirleyerek 10 Ağustos 1920'de Osmanlı Devletine kabul ettirdiler.
+ Bu antlaşmanın geç yapılmasının sebebi, itilaf devletlerinin Osmanlı topraklarının paylaşılması konusunda anlaşmazlığa düşmeleridir.
CEMİYETLER
1) Zararlı Cemiyetler
I. Azınlıklar tarafından kurulan zararlı
cemiyetler
II. Milli
varlığa zararlı cemiyetler zararlı
cemiyetler
2)Yararlı Cemiyetler
ZARARLI CEMİYETLER
I. AZINLIKLAR TARAFINDAN KURULAN CEMİYETLER
15. yüzyıldan beri Türk toplumu içinde
hür ve rahat yaşamış azınlıklar (Ermeni ve Rum) 20. yüzyılda Türklerin içinde
bulunduğu durumdan yararlanarak topraklarımızı parçalamak amacıyle cemiyetler kurmuşlardır,
1.
Mavri Mira Cemiyeti:
+
İstanbul Fener-Rum Patriği tarafından kurulmuştur.
+
Mavri Mira büyük Yunanistan Krallığını kurmak istiyordu.
+
Ermeni patriği ile de ilişki halindeydi.
2.
Pontus - Rum Cemiyeti:
+ Trabzon merkez olmak üzere Samsun'dan Batum'a kadar uzanan alanda Pontus-Rum
Devleti kurmayı amaçlamıştır.
3.
Etnik-i Eterya Cemiyeti:
+ 1814'te kurulan cemiyetin amacı Yunan ideallerini (Megalo İdea) gerçekleştirmek (1829'da Yunanistan'ın bağımsız olmasında etkili oldu.)
4. Taşnak ve Hınçak Cemiyetleri:
+ Mavri Mira ile işbirliği yapan bu Ermeni cemiyetlerinin amacı Doğu Anadolu'dan Adana'ya kadar uzanan bir
Ermeni devlet kurmaktı.
+
Fransızlar tarafından desteklenmiştir.
5.
Kardos Cemiyeti:
+ Rumlar tarafından kurulan cemiyetin görünüşteki amacı
Rum göçmenlerine yardımcı olmak.
+ Etnik-i Eterya'nın bir kolu olarak faaliyet göstermiştir. Doğu Karadeniz'e göçmen adı altında silahlı
Pontus çeteleri göndermiştir.
6.
Mekabi ve Alyans-lsrailit Cemiyetleri: Yahudiler tarafından ekonomik çıkarlarını korumak amacıyla
kurulmuştur.
Diğerleri; Yunan Kızılhaç Cemiyeti (Rum), Rum Ermeni Birlik Komitesi, Zaven Efendi
Derneği.
II. MİLLİ VARLIĞA ZARARLI CEMİYETLER
Müslümanlar tarafından kurulan zararlı cemiyetlerdir. Kuruluş amaçlan olumlu olmasına rağmen izledikleri metotlardan dolayı milli bağımsızlığa ters düşmüşlerdir.
1. Hürriyet ve İtilaf Fırkası:
+ İttihat ve Terakki düşmanlığı ile ortaya atılmış, iç isyanlarda kışkırtıcı rol oynamış,
müdafaai hukuk hareketlerini hedef almıştır.
2. Sulh ve Selamet-i Osmaniye Fırkası:
+ Sadrazam Damat Ferit tarafından desteklenen cemiyeti vatanın kurtuluşunun
ancak padişah ve halifenin buyruklarına bağlı kalmakla gerçekleşebileceğini savunmuştur.
3. Teali - İslam Cemiyeti:
+ İstanbul'da kurulmuştur. Temel dayanağı hilafettir. Kurtuluşun Islamda olduğu savunmuştur.
4.
Kürt Teali
Cemiyeti:
+ Wilson prensiplerinden güç alınarak İstanbul'da kurulmuştur. Doğu Anadolu'da bağımsız bir Kürdistan devleti kurmayı hedeflemiştir.
5. Wilson Prensipleri Cemiyeti:
+ Bazı aydınlar tarafından desteklenen cemiyet, Osmanlı Devleti'nin varlığını koruyabilmesi için ABD'nin manda ve himayesine girmesi gerektiğini savunmuştur.
6. İngiliz Muhipleri Cemiyeti:
+ İstanbul hükümetince desteklenen cemiyet, Osmanlı Devleti'nin varlığını koruyabilmesi için tek yolun İngilizlerin
himayesine sığınmak olduğu tezini savunmuştur.
YARARLI CEMİYETLER
1. Trakya-Paşaeli Cemiyeti:
+
Kurulan ilk yararlı cemiyettir.
+ Trakya'nın Yunanlılar
tarafından işgalini önlemek amacıyla kurulmuştur.
+ Osmanlı Devleti'nin dağılması durumunda bağımsız bir devlet kurma kararı da alınmıştır.
2.
İzmir Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti (Redd-i İlhak):
+
Mondros'tan hemen sonra İzmir'de
kuruldu.
+ Amacı İzmir ve çevresini Yunanistan'a katılmasını önlemektir.
+ Ancak İzmir'in Yunanlılar tarafından
işgalinin kesinleşmesi üzerine
Redd-i İlhak Cemiyeti olarak çalışmalara devam
edildi.
3.
Doğu Anadolu Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti:
+
Merkezi İstanbul'dur.
+
Doğu Anadolu'da teşkilatlanarak faaliyet göstermiştir.
+ Amacı Doğu Anadolu'yu işgallerden koruyarak Ermeni devletinin kurulmasını önlemektir.
+
Erzurum kongresini bu cemiyet düzenlemiştir.
4.Kilikyalılar Cemiyeti:
+ İstanbul'da kurulmuştur.
+ Amaç; Adana ve çevresini
Fransız ve Ermeni işgalinden kurtarmaktır.
5. Trabzon Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti:
+ Bu cemiyet, Trabzon ve çevresine yönelik
Rum ve Ermeni iddialarına karşı, Türk ve Müslüman halkın haklarını korumak amacıyla
faaliyet göstermiştir.
6.
Milli Kongre Cemiyeti:
+
İstanbul'da kuruldu.
+
Cemiyetin amacı, Türklere karşı
yapılan haksız ve yersiz propagandalara karşı çıkmak, basın ve yayın
yolu ile Türk Milletinin haklı sesini dünyaya
duyurmaktır.
-Kuvay-i Milliye tabirini kullanan ilk kuruluş Milli Kongre Cemiyetidir.
Yararlı Cemiyetlerin Özellikleri
=* Bölgesel cemiyetlerdir. Öncelikli amaçları ülkeyi korumak değil, kuruldukları bölgeyi korumaktır.
=> Genellikle basın-yayın yolu ile çalışmalarını sürdürmüşlerdir.
=> Milliyetçilik düşüncesi etkilidir.
=> İstanbul'a bağlı veya karşı
değillerdir.
=> Sivas Kongresiyle birleştirilmişlerdir.
İZMİR'İN İŞGALİ (15 MAYIS 1919)
+ Paris Konferansında belirtildiği gibi İzmir ve çevresi kendisine verilen Yunanistan, 15 Mayıs günü İzmir'i işgal eder.
+ Yunanlılar işgalin haklı olduğu konusunda dünya kamuoyunu yanıltmaya çalışıyorlardı.
+ Batı Anadolu'nun tarihi ve kültürel açıdan Yunanlılara
ait olduğu, bölgede Rumların
çoğunlukla olduğu,
Hristiyanlar'ın katledildiği iddia edilmekte, Osmanlı Devleti'nin güvenliği sağlayamadığı belirtilmektedir.
+ İzmir'in işgalinden
sonra Yunanlıların halka zulmetmeye başlaması halkın uyanmasına
sebep oldu.
-* Böylece Batı
Anadolu'da ilk defa KUVAY-I MİLLİYE harekatı
doğmuştur.
AMİRAL BRİSTOL RAPORU (13 EKİM 1919)
+ Yunanlıların işgal gerekçelerinin
doğruluğunu araştırmak üzere Amerikalı Bristol başkanlığında kurulan komisyon bölgeye gelerek incelemelerde bulunur
ve rapor hazırlar.
+ Raporda Yunanlıların iddialarının gerçekçi olmadığı belirtmiştir.
+ Bu raporda Batı Anadolu'daki karışıklığın sorumluluğunun Yunanlılara
ait olduğu ilk kez belirtilmiştir.
=> Böylece Türklerin haklı davası ilk kez uluslararası alanda duyurulmuştur.
KUVAY-I MİLLİYE HAREKETİ
+ Mondros'tan sonra vatanın dört yandan işgal edilmeye başlaması üzerine işgal
bölgesinde bulunan halkın kendiliğinden
oluşturduğu direniş
kuvvetleridir.
+ Türk Milleti'nin milli mücadele döneminde
kendiliğinden silahlanarak kurduğu bu kuvvetlere Kuvay-ı Milliye denir.
+ Bu birlikler bölgesel olarak ortaya çıkmış olup düzenli ve disiplinli bir ordu durumunda değildir.
ð
İlk silahlı direnme 19 Aralık 1918'de Dörtyol'da
Fransızlara karış oldu. İlk Kuvay-i Milliye Hareketi ise Batı Anadolu'da İzmir'in
işgalinden sonra Yunanlılara karşı
başlatılmıştır.
https://lgsnotu.blogspot.com/
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder